Met passend onderwijs zou ieder kind onderwijs moeten kunnen krijgen dat past bij zijn of haar mogelijkheden en talenten. Er is een thuiszitterspact, ondertekend door de PO-raad, de VO-raad, de VNG en maar liefst drie ministeries. En toch past het niet altijd. Of komt een kind om andere redenen thuis te zitten. De gemeenteraad organiseerde in 2024 een raadsinformatiebijeenkomst (RIB) om zicht te krijgen op dit probleem. Het Utrechts Ombudsloket kreeg eerder dit jaar bezorgde ouders op het spreekuur, machteloos omdat hun kind al maanden thuis zat. In de doolhof van passend onderwijs, geoorloofd en ongeoorloofd verzuim, leerplicht en leerrecht, schoolbesturen en samenwerkingsverbanden, leerplichtambtenaren, buurtteams, de gemeente en de onderwijsinspectie probeerden we zicht te krijgen op hoe het onderwijs en de ondersteuning voor ouders en kinderen is geregeld.
We spraken de kinderombudsman van Rotterdam en lazen het onderzoeksrapport “Thuiszitters, wie zit er mee?” dat zij in oktober 2024 publiceerde. In Rotterdam praten we over mogelijk 2500 kinderen, die dolgraag naar school zouden willen, met vriendjes zouden willen spelen, willen leren, maar dat niet kunnen. Bijvoorbeeld omdat ze op wachtlijsten staan voor speciaal onderwijs, geen jeugdhulp of zorg op maat kunnen krijgen of ziek zijn. Wij vroegen ons af hoe de situatie in Utrecht is. Vanuit het belang van kinderrechten hebben we als Utrechts Ombudsloket de lokale situatie verkend. Hoe wordt in Utrecht voorkomen dat kinderen uit de boot vallen?
In Utrecht blijken ca. 170 thuiszitters te zijn. Dat aantal zal echter hoger zijn. Scholen registreren afwezigheid namelijk niet altijd op een uniforme manier. Geoorloofd verzuim wordt niet als thuiszitten beschouwd, terwijl een kind dan toch geen onderwijs op school of thuis krijgt. Samenwerkingsverbanden voor Passend Onderwijs praten hierover met de schoolbesturen en binnenkort komt er een nieuwe landelijke definitie waarmee gewerkt gaat worden om uitval scherper en sneller in beeld te krijgen. De onderwijsinspectie houdt toezicht op wat scholen doen en ziet grote verschillen tussen scholen, regio’s en steden. Maar ook de gemeente is partner in het thuiszittersverhaal. We spraken met een beleidsmedewerker van de afdeling jeugd en met de teamleider leerlingenzaken. Vanuit gezamenlijk beleid en gedeelde verantwoordelijkheid vindt er voor thuiszitters ketenoverleg plaats. Onderwijs, maatschappelijk werk, zorg, gezondheid en leerplicht bespreken met elkaar wat voor het betreffende kind nodig is en wie de regie zal voeren. Ouders en kind zijn daar nauw bij betrokken.
Toch hebben veel ouders moeite met het vinden van hun weg in de doolhof. Wie voert de regie? Waarom is er steeds weer sprake van wachtlijsten voor jongeren? Wij horen hoe sommige ouders bijna wanhopig zijn, zorg hebben over hun kind dat niet naar school gaat en geen hulp krijgt. Mogelijk helpt het dat ieder samenwerkingsverband voor Passend Onderwijs sinds 1 januari een onafhankelijk adviesteam heeft, waar ouders kunnen aankloppen. En natuurlijk kunnen de buurtteams ouders en kinderen adviseren of ondersteunen. We constateren overigens dat ouders wisselende ervaringen hebben met de buurtteams. De tevredenheid over de buurtteams verschilt sterk.
In Utrecht blijkt het probleem van de thuiszitters minder grootschalig dan in Rotterdam. Maar dat betekent niet dat we dit probleem als Ombudsloket loslaten. De individuele meldingen en klachten die we van ouders en jongeren ontvangen, pakken we op of we denken mee over mogelijke stappen. Ondertussen nemen we kennis van eventuele andere maatschappelijke organisaties die zich bezighouden met thuiszitters. Ook volgen we met belangstelling de wijzigingen m.b.t. de verzuimregistratie. Wat is het effect daarvan? En we gaan in gesprek met de buurtteams, om te horen hoe zij hun rol en deskundigheid ten aanzien van jongeren invullen. Daarmee willen we ook invulling geven aan onze signaalfunctie. Het kan immers altijd beter. Alleen met elkaar kunnen we voorkomen dat thuiszitters thuisblijvers worden!